Eğitim tabi okul öncesi ile başlıyor. 3 yaşından itibaren tüm çocuklara en az 20 saat okul öncesi eğitim ücretsiz. Çalışıyorsanız fazlasını ödüyorsunuz tabi ki.
Burada çocuklar okula 5 yaşında başlıyor. Tam 5 yaşında. Gününde. Garip gelecek ama cidden öyle. Yani çocuğun doğum günü ertesi anaokulundan ayrılıp ilk okula başlıyor. Akademik yıl Şubat-Aralık arası ama belli bir okula başlama tarihi yok. Mesela doğum günü 6 Haziran, çocuk 7 Haziran günü okula başlıyor.
Bu sistem ilk başta garip gelmişti ama sonra düşündüm, hem öğretmen hem öğrenci açısından harika bir sistem. Açıklayayım: Bir öğretmen olarak sene başında yeni okula başlamış, bin bir farklı ruh halinde olan 20 öğrenci ile aynı anda uğraşmak mı daha kolaydır? Yoksa yıl içerisine yayılmış bir şekilde ayda birkaç öğrencini başlaması mı? Diğer öğrenciler zaten sınıfa alışık aktivitelerini yaparken tek yeni gelen öğrenci ile birebir ilgilenme daha kolay olmaz mı? Öğrenci açısından ise düşünün: Doğum günü partiniz oluyor, artık 5 yaşındasınız, büyüdünüz ve abilerin ablaların okuluna gitmeye hak kazandınız, parti sonrası yeni okulunuza gidiyor, yeni arkadaş ve öğretmeninizle tanışıyorsunuz, bir tek siz yenisiniz evet ama bu iyi bir şey, herkes size hoş geldin diyor, ufak bir kutlama yapılıyor (not: hemen hemen her okul yapıyor bunu) öğretmen bir tek sizinle ilgilenebiliyor. Okulu sevdirmek ve alıştırmak için bir eğitimci gözüyle mükemmel bir sistem.
Çocuk 5 yaşında başladı mı hemen 1 olmayabiliyor ama. Mesela sene sonuna doğru başladıysa 0 olarak başlıyor. Işık’ın başladığı sınıf da 0-1 sınıfıydı. Sene içinde yeni öğrenciler geliyor, sene sonuna doğru kimin ertesi sene 1 kimin 2 olması gerektiğine veli ve öğretmen birlikte karar veriyor. Aslında ilk yarıda başlayan 0, ikinci yarıda başlayan 1 olarak sayılıyor ama yine de sene sonunda bir değerlendirme yapılıyor.
İlk okul 6 sene. Kimi okullarda junior, middle, ve senior diye ayrılmış. Işık şimdi daha Junior mesela. İlk okuldan sonra bizdeki ortaokul gibi intermediate school var, iki sene sadece. 9.sınıftan sonra ise lise başlıyor o da 5 sene. Toplam 13 yıl eğitim görüyorlar.
Ülkedeki okulların %85i devlet okulu. Decile diye bir derecelendirme sistemleri var. Ailelerin sosyoekonomik durumuna göre her okula bir derece veriliyor 1den 10a kadar. İdealde eğer okulun derecesi düşük ise devletten aldığı destek daha fazla oluyor. Mesela wikipedia’dan edindiğim bilgiye göre devletin öğrenci başına Decile 1 okula verdiği fon $900 iken, Decile 10 okula bu desteği vermiyor, velilerin maddi durumu iyi bağış toplasın, okul aile birliği çalışsın diyor. İdealde çok doğru bir sistem, zenginden al fakire ver mantığı. Ama eleştiriler de yok değil. Ülke genelindeki sınavlarda Decile düşük okulların başarı oranları da düşük. Ve okullara kayıt bölgelere göre olduğunda ekonomik durumu düşük ailelerin çocukları, yüksek Decile olan okulların bölgelerinde ev tutamıyor, dolayısı ile bir kısır döngüye girmiş oluyorlar. Eğitim konusunda ülkede en çok tartışılan konulardan biri bu şu aralar. Bakalım gelecek reformlar neyi gösterecek.
Diğer bir tartışma konusu ise ülke genelinde yapılan sınavlar. NCEA diye sınavlara giriyor öğrenciler belli bir yıldan sonra. Bu sınav notları ile üniversiteye başvurabiliyorlar. Bizdeki SBS, ya da TEOG, LGS gibi yani (sürekli ismi değişiyor belki değişmiştir bile) Şu aralar tartışılıyor çünkü zorlaşmış. Eskiden daha kolaymış. Şimdi öğrenciler özel ders almaya, kurslara gitmeye başlamış daha iyi notlar alabilmek için. Nüfus arttıkça rekabet artıyor, e bir de bizim gibi göçmenler geliyor, kiwiler daha rahat insanlar, göçmen çocukları daha çalışkan hırslı oluyor, tüm tıp fakültelerine Asyalı öğrenciler doluyor gibi yakınmalar ufaktan başlamış. O yıllara daha çok var bizi neler bekliyor bilemiyoruz tabi.
Özel okul çok az. Şu anki rakamlar sadece %5. Bir de state-integrated yani eskiden özelmiş şimdi devlet olmuş ama farklı statüleri olan okullar var, onlar da %10. Bunların çoğu dini, yani Katolik okulları, ya da farklı eğitim sistemini uygulayan Montessori okulları gibi okullar. Ama nüfus arttıkça burada da özel okul sayısı artacaktır kanımca.
Yüksek öğrenim için burayı düşünenlere yönelik yeni bir yazım olacak iyice araştırıp, ama özetle ülkede 8 üniversite var. Bunların 5i yeni açıklanan 2016 yılının en iyi ilk 500 üniversitesi içerisinde. En iyisi Auckland University, sıralaması 172. En yakın Türk üniversitesi 251-301 sıralaması ile Koç Üniversitesi. Bu konu ile ilgili daha sonra detaylı bir yazım olacak. Yeni Zelanda yüksek öğrenim için gelinecek ideal yerlerden birisi.